Aktualności

Większość uczniów nie ma świadomości automatycznego przynależenia do samorządu szkolnego, wynikającego z samego faktu bycia uczniem danej placówki. Pokutuje wciąż przekonanie o istnieniu podziału na elitarną grupę, która tworzy samorząd, oraz na pozostałą społeczność uczniowską, niemającą żadnego wpływu na podejmowane przez niego decyzje.

Tymczasem jest inaczej – każdy uczeń ma prawo utożsamiać się z samorządem szkolnym i korzystać z przysługujących mu uprawnień, które obejmują m.in.:
a) prawo do zapoznania się z programem nauczania, z jego treścią, celami i stawianymi wymaganiami; b) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu; c) prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiającego zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań. 

Co robi samorząd szkolny?
Działalność samorządu uczniowskiego reguluje art. 85 Prawa oświatowego oraz art. 7 Karty Nauczyciela. Oba dokumenty wskazują na konieczność tworzenia przez dyrektora szkoły warunków do rozwijania samodzielnej pracy uczniów.

Do najważniejszych zadań samorządu należy współpraca z dyrektorem, radą pedagogiczną i radą rodziców. Zakres tej współpracy powinien być regulowany wewnętrznym dokumentem (w opracowaniu go pomóc powinien tzw. opiekun samorządu). 

Działalność samorządzie szkolnym możemy postrzegać z trzech perspektyw:
uczniowskiej – kiedy wpływa na najbliższe otoczenie, poprawia komunikację, pomaga rozwijać uwmiejętności uczniów w praktyce, uczy sztuki negocjacji i autoprezentacji;
nauczycielskiej – kiedy rozwija stosunki partnerskie, pozwala unikać konfliktów i sporów, uczy radzenia sobie z trudnościami, zaznajamia z problemami i sposobami ich rozwiązania oraz kształtuje umiejętność pracy w grupie;
dyrektorskiej – kiedy dokonuje się diagnoza potrzeb szkoły, dochodzi do integracji społeczności, rośnie motywacja do skutecznego rozwiązywania problemów, szkoła jest promowana na zewnątrz, a problemy dotąd niezauważane przez dyrektora zostają dostrzeżone.  

Wycieczki, wolontariat i wybory
Największa aktywność samorządu uczniowskiego zwykle przejawia się w organizacji działań rozrywkowych – wycieczek i imprez szkolnych. Ważne jest wspieranie akcji wolontariackich oraz poszukiwanie nowych inicjatyw charytatywnych, w które szkoła mogłaby się włączyć. Samorząd powinien też angażować się w rozwój zainteresowań uczniów, np. poprzez organizację kółek pasjonackich czy współpracę z biblioteką. Jego rolą jest również wychowanie do demokracji. Z tego punktu widzenia istotne będą demokratyczne wybory do samorządu uczniowskiego, wybór przedstawicieli do Młodzieżowych Rad Miasta, sprawiedliwe typowanie uczniów do stypendiów i nagród, konsultacje w opracowywaniu ważnych dokumentów wewnątrzszkolnych, sugerowanie współpracy z innymi szkołami czy instytucjami zewnętrznymi. 

Aby uczniom chciało się chcieć
Działalność samorządu może być mało efektywna, gdy jego liczebność zostanie ograniczona do kilku lub kilkunastu uczniów. W takiej sytuacji pozostali mogą poczuć się wykluczeni. Innym zagrożeniem dla idei samorządności uczniowskiej jest realizowanie pomysłów dorosłych, a pomijanie idei zgłaszanych przez uczniów. Jest jasne, że nie będą oni identyfikować się z koncepcjami innej grupy wiekowej, co automatycznie pozbawi ich motywacji do działania. Młodzi ludzie szybko rozpoznają i odrzucają inicjatywy, które nie są im bliskie, a zostały narzucone przez kogoś innego. 

W działalności samorządu uczniowskiego wcale nie chodzi o perfekcję. Powinno się tu znaleźć miejsce na niepowodzenia i porażki, które także mają charakter edukacyjny. Aby jednak niepowodzenia nie zdominowały działalności samorządu, w zakresie realizacji pomysłów konieczna jest odpowiedź na realne potrzeby uczniów oraz rezygnacja ze zbyt ambitnych planów, które nie znajdują odzwierciedlenia w realnych umiejętnościach. Warto za to wykorzystać naturalne talenty uczniów, obdarzyć ich zaufaniem i dać przestrzeń do podejmowania autonomicznych decyzji. W ten sposób młodzi samorządowcy poczują sprawczość i – przy wsparciu nauczycieli – wezmą odpowiedzialność za podejmowane działania.

*Autor: Dr Rafał Maliszewski – dyrektor Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego im. Romualda Traugutta w Chojnicach, teolog, filozof, językoznawca
Współpraca: Beata Karwowska, ekspertka FRSE