Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji
Data publikacji: 21.06.2022 r.
Najpierw brexit, potem pandemia, teraz wojna w Ukrainie – program Erasmus+ znów musi się zmieniać, by nadążyć za wydarzeniami. I robi to: możliwe będzie nie tylko szersze włączanie uchodźców w projekty, ale też uzyskiwanie na ten cel dodatkowych środków.
Trzynastoletnia Sofijka, 10-letni Matwiej i ich 37-letnia mama Iryna potrzebują nauczyć się chociaż podstaw języka polskiego, poznać zwyczaje i rówieśników. 45-letnia księgowa Olena, znająca już język polski, chciałaby zapoznać się z zasadami księgowości obowiązującymi w Polsce, nabyć uprawnienia, samodzielnie się utrzymywać, a po wojnie móc organizować współpracę firm ukraińskich i polskich. Z kolei grupa licealistów ze Lwowa marzy o tym, by razem z polską młodzieżą zająć się działaniami na rzecz zapobiegania zmianom klimatycznym.
W realiach programu Erasmus+ każde z nich jest potencjalną osobą uczącą się (learner), co sprawia, że można wykorzystać szanse, jakie dają programy Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności (EKS), by wspierać uchodźców. Oba przedsięwzięcia zaprojektowano przecież tak, by pomagały rozwijać kompetencje niezbędne w życiu prywatnym, społecznym i zawodowym, a takiego właśnie rozwoju – po zaspokojeniu podstawowych potrzeb – potrzebują uchodźcy z Ukrainy.
Mimo podobieństw językowych, bliskości kulturowej i dużej społeczności ukraińskiej w Polsce nowo przybyli potrzebują konkretnego wsparcia, by odnaleźć się w naszym kraju i społeczeństwie. Komisja Europejska właśnie otworzyła drzwi dla takiej pomocy.
Mile widziani
Szczegółowe wytyczne dotyczące tego, jak można uwzględnić udział uchodźców w projektach Erasmus+ i EKS, znalazły się w kilku wiosennych komunikatach Komisji Europejskiej. Wynika z nich, że jedna rzecz zmienić się nie może: modyfikacje w projektach nie mogą stać w sprzeczności z zasadami programu i celami konkretnego projektu. Ale kilka innych zmian jest możliwych – Narodowa Agencja zachęca więc realizatorów projektów do zastanowienia się, czy jeszcze niezrealizowane działania można zmodyfikować tak, by wesprzeć uchodźców.
Na co warto zwrócić uwagę? Po pierwsze, w Akcji 1, czyli projektach mobilności programu Erasmus+ w sektorach Edukacja szkolna (SCH), Kształcenie i szkolenia zawodowe (VET) oraz Edukacja dorosłych (ADU), dotychczas nie mogły brać udziału osoby przyjeżdżające z Ukrainy, a teraz jest to już możliwe.
Kadra edukacyjna i osoby zapisane do szkół/na zajęcia w Ukrainie mogą być goszczone jako uczestnicy projektów. Możliwa jest np. zmiana grupy docelowej albo rozszerzenie zakresu działań i objęcie nimi uchodźców z Ukrainy.
Beneficjent, który otrzymał dofinansowanie, odgrywa w takiej sytuacji nie tylko rolę organizacji przyjmującej, ale też przejmuje obowiązki wysyłającej. Może korzystać ze środków projektu na opłacenie pobytu i zajęć dla gości z Ukrainy.
Po drugie, w projektach mobilności (Akcji 1) programu Erasmus+ organizacje akredytowane mogą wystąpić o dodatkowe środki na włączanie osób o mniejszych szansach – z założenia wszyscy uchodźcy z Ukrainy są właśnie w takiej sytuacji. Dodatkowo – w przypadku sektorów SCH, VET i ADU – w projektach Akcji 1 zwiększono wsparcie organizacyjne w porównaniu z Przewodnikiem po programie Erasmus+ – do 500 euro na każdego uczestnika indywidualnej mobilności z Ukrainy.
Komisja Europejska rekomenduje też, by w projektach mobilności programu Erasmus+ korzystać z działania Zaproszeni eksperci, aby np. ułatwić proces integracji międzykulturowej siłami zagranicznych specjalistów.
Planowane zmiany w projektach najlepiej omówić z opiekunami działań projektowych w Narodowej Agencji. W niektórych przypadkach może być konieczne podpisanie aneksu do umowy, w innych wystarczy zgoda Narodowej Agencji.
Czy Sofijka, Iryna i Olena dobrze poczują się w Polsce? Unijne programy edukacyjne i młodzieżowe z pewnością zwiększają na to szanse. Co ważne, z każdym miesiącem będą one jeszcze większe, bo podczas jesiennej rundy naborów (w terminie do 4 października) działania związane z pomocą dla uchodźców będą bardzo oczekiwane. Komisja Europejska zachęca do wspierania przebywających w Polsce osób z Ukrainy – kadry szkolnej, akademickiej, kadry szkolnictwa i doskonalenia zawodowego, kadry edukacji dorosłych i osób uczących się na każdym poziomie i w każdym wieku.
Współpraca: Anna Kowalczyk, Iwona Morawicz, Agnieszka Bielska, Anna Pavlovych, Małgorzata Turek, Renata Decewicz, Anna Bielecka
ERASMUS+ EDUKACJA DOROSŁYCH
W obu kluczowych akcjach tego sektora grupami priorytetowymi są osoby w trudniejszej sytuacji, wymagające wsparcia edukacyjnego. Każdy dorosły uchodźca z Ukrainy z założenia należy do takich osób, zatem może być włączony do grupy docelowej projektu. Nawet przed agresją Rosji na Ukrainę w tym sektorze grupą docelową projektu mogli być uchodźcy lub mniejszości narodowe i etniczne. W obecnej sytuacji – gdy w Polsce przebywa znaczna liczba uchodźców z Ukrainy – beneficjent może rozważyć zmianę grupy docelowej i objęcie działaniami projektowymi gości ze Wschodu. Przykładowo w projektach mobilności (Akcja 1) dorośli Ukraińcy, jeśli są zapisani w organizacji beneficjenta np. na naukę języka polskiego czy zajęcia poprawiające kompetencje cyfrowe, mogą wyjechać – jako słuchacze – na mobilność za granicę tak samo jak Polacy będący uczestnikami zajęć.
Noty komisyjne dają też nowe możliwości – w projekty można włączyć na zasadzie przyjmowania w organizacji beneficjenta w Polsce: uchodźców, którzy w momencie ucieczki byli zapisani w Ukrainie na zajęcia edukacyjne dla dorosłych.
Dla nich mogą być organizowane np. 10-dniowe warsztaty językowo-kulturowe w ramach mobilności indywidualnych. W takiej sytuacji organizacja beneficjenta może pokryć koszty takiej mobilności „przyjazdowej”, czyli pobytu w Polsce; kadrę organizacji prowadzących zajęcia edukacyjne dla dorosłych w Ukrainie lub osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, by takie działania prowadzić. Mogą to być np. ukraińscy instruktorzy zajęć komputerowych, lektorzy języków obcych, edukatorzy ekologiczni, pracownicy instytucji kultury itp. Te osoby mogą np. prowadzić aktywności poprawiające kompetencje cyfrowe, językowe, ekologiczne lub kulturowe dla słuchaczy zapisanych na zajęcia u beneficjenta lub realizować pobyt typu job shadowing w jego siedzibie.
W obu powyższych przypadkach wymagane jest poświadczenie, że w Ukrainie jest/było się słuchaczem lub przedstawicielem kadry edukacji dorosłych. W projektach mobilności możliwe jest też dodatkowe, nieplanowane wcześniej, zapraszanie ekspertów z innych uprawnionych krajów mających praktykę we wspieraniu dorosłych uchodźców, np. ekspertów od integracji dorosłych w środowisku międzykulturowym. Wiele krajów w Europie ma duże doświadczenie w tym obszarze i warto skorzystać z ich wiedzy i umiejętności.
Jak wspomniano powyżej, stawka wsparcia organizacyjnego w przypadku przyjmowania dorosłych uchodźców z Ukrainy (kadry lub słuchaczy w ramach indywidualnych mobilności) jest podniesiona do 500 euro. Jeśli chodzi o przyjmowanie grup dorosłych słuchaczy, w ramach tzw. mobilności grupowych, to stawka pozostaje niezmienna, czyli taka, jak wynika z Przewodnika po programie Erasmus+. W projektach partnerskich (Akcja 2) modyfikacje działań w celu wsparcia Ukrainy też są możliwe. Warto pomyśleć m.in. o zmianie profilu grupy docelowej np. na młode matki z Ukrainy przebywające z dziećmi w Polsce lub osoby dojrzałe z Ukrainy. Można też dostosować produkt projektu do potrzeb uchodźców, np. dodać opcję językową ukraińską do materiału edukacyjnego.
ERASMUS+ KSZTAŁCENIE I SZKOLENIA ZAWODOWE
W ramach realizowanych projektów mobilności zawodowych (w akcjach KA102-VET, KA121-VET, KA122-VET) beneficjenci mogą włączać w projekty staży ukraińskich uczniów, którzy podjęli naukę w polskich szkołach. Pierwsze takie inicjatywy już się udały. W połowie maja dwóch uczniów brało udział w wyjeździe do Barcelony w ramach inicjatywy „Mobilna szkoła”. Pracowali tam w restauracji „Cera 23” pod okiem zwyciężczyni programu „Top Chef” w Hiszpanii Melissy Herrery. Dodatkowe wsparcie organizacyjne w wysokości 500 euro, o którym była mowa wcześniej (dostępne w KA121 i KA122), można wykorzystać na lepsze przygotowanie Ukraińców do mobilności, np. organizację niestandardowych zajęć. W projektach partnerskich (Akcja 2) jest możliwa modyfikacja działań projektowych np. poprzez rozszerzenie grupy docelowej, a rezultaty przedsięwzięć można dostosować do potrzeb uchodźców, np. przez dodanie ukraińskiej opcji językowej kursu, podręcznika lub innego materiału edukacyjnego.
ERASMUS+ SZKOLNICTWO WYŻSZE
Zgodnie z komunikatem Komisji Europejskiej w Akcji 1 w ramach projektów mobilności „wewnątrzeuropejskiej” (KA131) oraz projektów mobilności międzynarodowej (International Credit Mobility – KA107) uczelnie będą mogły:
W każdym przypadku studenci i pracownicy są proszeni w pierwszej kolejności o kontakt z koordynatorem uczelnianym programu Erasmus+ na polskiej uczelni.
Podobnie jak w innych sektorach możliwe są też modyfikacje projektów partnerskich (Akcja 2), polegające na zmianie lub dodaniu nowej grupy docelowej (studentów czy nauczycieli akademickich z Ukrainy). Analogicznie można również dostosować planowane rezultaty projektu do potrzeb uchodźców, w tym np. dodać opcję językową ukraińską do materiału edukacyjnego.
ERASMUS+ EDUKACJA SZKOLNA
W tym sektorze Komisja Europejska zachęca, by włączać nowo przybyłych w lokalne działania projektowe lub zapraszać uczniów i nauczycieli na mobilność. W Akcji 1 możliwe jest goszczenie ekspertów wspierających integrację, a w Akcji 2 występuje możliwość modyfikacji działań lub rezultatów, by były przydatne dla uczniów i nauczycieli z Ukrainy. W działania projektowe można włączyć osoby z Ukrainy, tylko jeśli formalnie są członkami szkolnej społeczności.
ERASMUS+ MŁODZIEŻ EUROPEJSKI KORPUS SOLIDARNOŚCI
Komisja Europejska zdecydowała, że wolontariusze z Ukrainy mogą wziąć udział w Europejskim Korpusie Solidarności (EKS) bez wsparcia organizacji wysyłającej. Każda osoba w wieku 18-30 lat może być teoretycznie potraktowana jak wolontariusz goszczony i korzystać ze wszystkich przywilejów. Organizacje goszczące wolontariuszy z Ukrainy w ramach EKS mogą z kolei korzystać ze wsparcia psychologicznego zapewnionego przez Narodową Agencję, a podmioty ze Znakiem Jakości – wnioskować o dodatkowe środki związane z udziałem osób z mniejszymi szansami z Ukrainy. W programie Erasmus+ Młodzież oraz EKS możliwa jest nie tylko modyfikacja projektów, ale też organizowanie inicjatyw od początku poświęconych Ukraińcom. 4 maja zakończono bowiem dodatkowy nabór wniosków na dofinansowanie działań wspierających uczestnictwo młodzieży (KA154, Erasmus+), w tym integrację uchodźców z Ukrainy (spłynęły wnioski na 2,5 mln euro), oraz na Projekty Solidarności (ESC30, Europejski Korpus Solidarności) – na lokalne działania pomocowe (wartość wniosków wyniosła 500 tys. euro).
Co jeszcze się zmieni? `
Warsztaty dla uchodźców z budżetu EOG
W Funduszu Współpracy Dwustronnej Programu Edukacja, finansowanego z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021, do 22 maja możliwe było składanie wniosków w konkursie na organizację wakacyjnych warsztatów edukacyjnych dla uchodźców ukraińskich przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Projekty realizowane od 16 czerwca do 30 listopada 2022 r. obejmować będą wyjazdy na warsztaty na terenie Polski, trwające od 7 do 14 dni. Celem działań będą: rozwój osobisty uczestników, budowanie poczucia własnej wartości, radzenie sobie ze stresem oraz aktywizacja zawodowa, podnoszenie kompetencji społecznych i korzystanie z usług polskich instytucji publicznych.
Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące wspierania uchodźców i współpracy z Ukrainą publikowane są na stronie erasmusplus.org.pl w zakładce „Dokumenty E+” oraz na stronie Europejskiego Korpusu Solidarności – www.eks.org.pl.