Eksperci dla FRSE

Ich celem jest najczęściej pogłębienie wiedzy dorosłych Polaków z zakresu finansów i bankowości, a także zachęcenie do planowania domowego budżetu i zarządzania nim oraz do inwestowania. Oferta szkoleń oraz warsztatów z obszaru edukacji ekonomicznej stale się poszerza i dociera do najmniejszych gmin i wsi w całej Polsce. To cieszy, jednak potrzeby oraz braki w tym zakresie są wciąż dość duże.

Jak wynika z „Badania świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków”, zrealizowanego w 2020 roku na zlecenie Narodowego Banku Polskiego1, wiedza z dziedziny finansów i ekonomii powoli, ale sukcesywnie, wzrasta. W porównaniu z wynikami z 2012 roku sytuacja się poprawiła, ale nie na tyle, by móc zaprzestać działań edukacyjnych w tym zakresie. Jak wskazują dane z badania, wiedzę ekonomiczną niską i bardzo niską ma wciąż 14% Polaków, średnią – 33%, wysoką – 45%, a bardzo wysoką jedynie 7%. Analizując szczegółowo wyniki badania oraz odnosząc się do osobistych doświadczeń zawodowych, mogę stwierdzić, że poziom wiedzy ekonomicznej zależy od takich czynników, jak:

• wiek – najwięcej informacji na temat finansów i ekonomii posiadają ludzie z grupy 25–55 lat;
• wykształcenie – im wyższe, tym większa wiedza; najsłabiej wyedukowane ekonomicznie osoby pochodzą z grup z podstawowym i zawodowym wykształceniem;
• miejsce zamieszkania – najwyższy poziom wiedzy notujemy wśród mieszkańców dużych miast (powyżej 500 tys.) i regionu centralnego, najniższy u mieszkańców wsi;
• chęć zwiększania wiedzy – udział w różnorodnych kursach i szkoleniach z zakresu ekonomii;
• kompetencje cyfrowe (internet, smartfon) – możliwość zdobywania informacji w sieci (a tym samym rozwijania kompetencji ekonomicznych);
• udział w formalnej i nieformalnej edukacji ekonomicznej, pozytywne doświadczenia szkolne (np. lekcje przedsiębiorczości); edukacja ekonomiczna w rodzinie – dobre praktyki wynoszone z domu, rozmowy z rodzicami o finansach.

By zapobiegać wykluczeniom i pogłębiającym się dysproporcjom w wiedzy ekonomicznej, należy realizować różne formy edukacji, dostępne także w małych, wiejskich społecznościach. Ważne, by edukacja w tym obszarze kierowana była w większym stopniu do osób poniżej 25. oraz powyżej 55. roku życia, które uznają tę dziedzinę za zbyt trudną i nieciekawą.

Kolejną grupą, o której nie wolno zapominać, są osoby bezrobotne i zagrożone wykluczeniem społecznym. Istotne jest też, by oferowana wiedza z zakresu ekonomii i finansów odnosiła się do realnych, codziennych potrzeb dorosłych Polaków, a mniej koncentrowała na zagadnieniach z makroekonomii czy gospodarki światowej. Kluczową rolę w upowszechnianiu wiedzy ekonomicznej wśród Polaków odgrywają instytucje pomocowe, ośrodki kultury, biblioteki, urzędy pracy, fundacje bankowe, Narodowy Bank Polski oraz organizacje pozarządowe. Poprzez realizowane programy edukacyjne podmioty te mogą realnie zwiększyć społeczną świadomość na ten temat, a także zachęcić Polaków do podejmowania odpowiedzialnych i racjonalnych decyzji finansowych na każdym etapie ich życia. Biorąc to pod uwagę, można stwierdzić, że filarami edukacji ekonomicznej powinny być: łatwy dostęp do oferty szkoleniowej i przystępnie podawana wiedza (w skondensowanej formie).

Edukacja ekonomiczna jest potrzebna po to, by Polacy – niezależnie od tego, gdzie mieszkają i jaki jest ich poziom wykształcenia – mogli swobodnie i pewnie poruszać się w świecie finansów, dokonywać świadomych wyborów, w pełni korzystać ze swoich praw, a także ustrzec się przed nieuczciwymi praktykami. Wszyscy musimy mieć świadomość, że lepiej edukować i zapobiegać, niż słono płacić za podjęcie nieodpowiednich decyzji finansowych.

1 Projekt badawczy zrealizowany w 2020 roku na zlecenie Narodowego Banku Polskiego przez konsorcjum IBC Group oraz Centrum Badań Marketingowych INDICATOR. W badaniu wykorzystano technikę CAPI oraz metody zdalne. Objęto nim reprezentatywną próbę 2001 mieszkańców Polski w wieku 15+